Siyasi Yasak Nedir?
Siyasi yasak, bireyin anayasal haklardan biri olan siyasal haklarını hukuki bir yaptırım nedeniyle geçici ya da kalıcı olarak kullanamamasıdır. Özellikle kasten işlenen suçlar sonucunda verilen hapis cezaları, bireyin seçme ve seçilme hakkı ile siyasi faaliyetlere katılım hakkını sınırlandırabilir. Bu tür hak yoksunlukları, kamu düzenini ve toplumsal güveni korumayı amaçlayan güvenlik tedbirleri arasında yer alır. Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi, bu yasakların yasal temelini oluşturur.
TCK 53. Maddeye Göre Siyasi Yasak Süresi
TCK 53. maddeye göre, bir yıl veya daha uzun süreli hapis cezası verilen kişiler, cezanın infazı tamamlanana kadar siyasi haklarını kullanamaz. Bu yasak, cezanın bitimiyle birlikte kendiliğinden sona erer. Ancak bazı ağır suçlar için mahkeme, sürekli hak yoksunluğu kararı verebilir. Bu durumlarda kişi, cezasını tamamlamış olsa bile ömür boyu siyasi haklardan yoksun kalabilir. Bu uygulama, anayasal düzene karşı işlenen suçlar ve terör suçları gibi ağır eylemler için öngörülmektedir.
Siyasi Yasak Kaç Yıl Sürer?
Siyasi yasak, kural olarak hapis cezasının infaz süresi kadar sürer. Örneğin, 2 yıl hapis cezası alan bir kişi, bu iki yıllık süre boyunca oy kullanamaz, aday olamaz veya kamu görevinde bulunamaz. Ancak ceza adli para cezasına çevrilmişse ya da ceza ertelenmişse, siyasi yasak devreye girmez. HAGB kararı verilmişse, hüküm açıklanmadığı için hak yoksunluğu doğmaz. Bu nedenle her durum kendi koşulları içinde değerlendirilmelidir.
TCK 114: Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu
Türk Ceza Kanunu’nun 114. maddesi, bir başkasının siyasi hakkını cebir, tehdit veya hukuka aykırı yollarla engelleyen kişilere yönelik cezai yaptırımı düzenler. Bu maddeye göre bir kişinin oy kullanması, partiye katılması ya da aday olması engellenirse, faile 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilebilir. Eğer bir siyasi partinin yasal faaliyetleri engellenmişse, ceza 2 yıldan 5 yıla kadar çıkar. Suçun silahla, birden fazla kişiyle veya kamu görevinin sağladığı nüfuzla işlenmesi durumunda ceza bir kat artırılır.
Siyasi Yasak Kararı Kim Tarafından Verilir?
Siyasi yasak kararı, genellikle ceza mahkemesi tarafından verilen hapis cezasıyla birlikte ortaya çıkar. Mahkeme kararında açıkça belirtilmese bile, TCK 53 uyarınca bu hak yoksunluğu yasal olarak uygulanır. Bazı durumlarda mahkeme, süresiz siyasi yasak kararı da verebilir. Özellikle anayasal düzene yönelik suçlarda bu tür ek yaptırımlar gündeme gelir.
Siyasi Yasaklı Kişi Ne Yapamaz?
Siyasi yasaklı kişiler, anayasal haklarının büyük bir kısmını kullanamaz hale gelir. Oy verme ve aday olma hakkını kaybederler. Herhangi bir siyasi partiye üye olamaz, yönetici olarak görev alamazlar. Kamu kurumlarında çalışamaz, öğretmenlik ya da avukatlık gibi bazı meslekleri icra edemezler. Ayrıca velayet ve vesayet gibi medeni haklardan da mahrum bırakılabilirler. Bu yasaklar yalnızca ceza süresince geçerlidir; fakat bazı özel durumlarda kalıcı hale gelebilir.
HAGB Verilen Kişilerde Siyasi Yasak Uygulanır mı?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilen kişiler hakkında siyasi yasak uygulanmaz. Çünkü HAGB, cezanın hukuki sonuç doğurmasını engeller. Bu kişiler denetim süresi boyunca tekrar suç işlemediği takdirde mahkûm sayılmaz ve siyasi haklarını aynen kullanabilir. Dolayısıyla HAGB, hem ceza hukuku hem de idari sonuçlar bakımından bireye avantaj sağlar.
Siyasi Yasak Nasıl Kaldırılır?
Siyasi yasak, cezanın infazının tamamlanmasıyla birlikte otomatik olarak sona erer. Bu nedenle hakların yeniden kullanılabilmesi için ek bir mahkeme kararına ihtiyaç duyulmaz. Ancak mahkeme tarafından verilmiş sürekli hak yoksunluğu kararı varsa, bu durumda yasanın izin verdiği ölçüde yeniden yargılama, mahkeme kararıyla hükmün kaldırılması veya genel af gibi yollarla siyasi yasak kaldırılabilir.
Ceza Ertelemesi ve Adli Para Cezasında Siyasi Yasak Durumu
Ceza ertelemesi veya hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi durumlarında TCK 53 kapsamında siyasi yasak uygulanmaz. Çünkü bu durumda infaz söz konusu değildir. Ertelenen ya da paraya çevrilen cezalar, hak yoksunluğunu doğurmaz. Bu kişiler oy kullanabilir, seçimlerde aday olabilir, kamu görevine atanabilir ve siyasi faaliyetlerde bulunabilir.
Siyasi Yasak Ne Zaman Başlar ve Biter?
Siyasi yasak, verilen hapis cezasının kesinleşmesiyle birlikte başlar. İnfazın başlamasıyla birlikte bireyin siyasi hakları askıya alınır. Ceza tamamlandığında veya denetimli serbestlik süresi sona erdiğinde, yasak da kendiliğinden sona erer. Sürekli hak yoksunluğu kararı verilmişse, bu yasak yargısal bir işlemle kaldırılmadıkça devam eder.
Siyasi Yasak Sorgulama Nasıl Yapılır?
Siyasi yasaklı olup olmadığınızı öğrenmek için e-Devlet üzerinden adli sicil kaydı sorgulaması yapılabilir. Bu belgede TCK 53 kapsamında hak yoksunluğu olup olmadığı açıkça belirtilir. Ayrıca UYAP Vatandaş Portalı üzerinden mahkeme kararlarına erişerek hak yoksunluğu durumunu görebilirsiniz. Ceza infaz kurumları ve ilgili Cumhuriyet Savcılıkları da bu konuda resmi bilgi sağlayabilecek makamlardır.
Sonuç
Siyasi yasak, bireyin siyasi yaşama katılımını sınırlayan ciddi bir hukuki yaptırımdır. Türk Ceza Kanunu’nun 53. ve 114. maddeleri çerçevesinde düzenlenen bu hak yoksunluğu, çoğu zaman ceza infaz süresiyle sınırlı olsa da bazı durumlarda ömür boyu devam edebilir. Yasak kararları, suçun türü ve cezanın niteliğine göre değerlendirilir. Bu nedenle siyasi yasakla karşı karşıya kalan bireylerin yasal durumlarını dikkatle analiz etmeleri ve gerekirse hukuki destek almaları önem taşımaktadır.
Bir Yorum Yap