Tefecilik suçu, faiz veya başka bir kazanç sağlama amacıyla bir kimseye ödünç para verilmesi eylemidir. Uygulamada bu fiil; doğrudan ödünç para verme, senet/çek kırdırma ya da kredi kartı–POS cihazı üzerinden nakit çekim yaptırıp belirli bir iskonto/komisyon alma yöntemleriyle görülür. (TCK m. 241) Bankacılık faaliyetleri, kanunun yetkilendirdiği kurumlar aracılığıyla ve denetime tabi şekilde yürütülürken; bu yapının gayri meşru yollarla taklit edilmesi suç olarak düzenlenmiştir. Böylece hem ticari hayatın dürüstlük ve öngörülebilirliği hem de bireylerin malvarlığı korunur.
Tefecilik üç tipik biçimde karşımıza çıkar:
- Doğrudan Ödünç Para Verme Yoluyla Tefecilik: Bir kişiye, belirli bir tarihte faizli geri ödenmek üzere kazanç kastıyla para verilmesi.
- Senet ve/veya Çek Kırdırma Yoluyla Tefecilik: İleride tahsil edilecek bir bono/çek bedelinin, vadesinden önce iskontolu şekilde nakde çevrilmesi ve aradaki farktan kazanç sağlanması.
- POS Cihazı Tefeciliği: Gerçekte bir mal/hizmet satışı olmaksızın kredi kartından çekim yapılıp kart sahibine daha düşük tutarda nakit verilerek komisyon alınması.
Bu düzenlemenin sistematik konumu (TCK İkinci Kitap, Topluma Karşı Suçlar; Ekonomik, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar) dikkate alındığında, korunan hukuki yararın yalnızca bireysel menfaat değil, aynı zamanda piyasa düzeni olduğu açıktır. Tecrübesizliğin ve zor durumun istismarı, yüksek faiz talebi ve kayıt dışı finansman pratikleri bu suçla engellenmek istenir.
Tefecilik Suçu Nedir?
Tefecilik suçu, kazanç sağlama amacıyla bir başkasına ödünç para verilmesi ile oluşur. Kanunilik ilkesi gereği suç, yalnızca para üzerinden işlenebilir; başka misli şeyler (örneğin altın veya emtia) üzerinden kazanç karşılığı ödünç verilmesi TCK m. 241 kapsamında değerlendirilmez. Paranın tedavül kabiliyeti bulunmalı ve kazanç niyeti açık olmalıdır. İzlenen suç siyaseti gereğince, kazanç karşılığı para veren cezalandırılır; parayı alan kişi ise cezalandırılmaz (suçun mağduru/suçtan zarar göreni olabilir).
TCK m. 241; faiz ya da başka bir ad altında dahi olsa kazanç elde etmek amacıyla ödünç para verilmesini suç sayar. Uygulamada senet kırdırma ve POS üzerinden nakit sağlama yöntemleri, görünüşte meşru işlemlermiş gibi kurgulansa da mal/hizmet hareketi bulunmadığından tefecilik kapsamına girer.
Tefecilik Suçunun Şartları Nelerdir?
Suçun oluşması için iki temel şart aranır:
- Başkasına para ödünç verilmesi,
- Bu ödüncün faiz/komisyon/iskonto gibi her ne ad altında olursa olsun kazanç sağlama amacıyla verilmesi.
Suç, paranın ödünç alana geçmesi anında tamamlanır; kazancın fiilen tahsil edilmesi gerekmez. Eski içtihatlarda aranan “birçok kişiye, sistemli ve süreklilik arz eden şekilde ödünç verme” ölçütü, yeni uygulamada tek seferlik faizli ödüncün dahi suçu oluşturabileceği doğrultusunda yumuşamıştır. Bu, tefecilik suçu ve cezası değerlendirilirken önemlidir.
Tefecilik Suçunun Unsurları
Fail
Kazanç kastıyla ödünç para veren herkes fail olabilir; suç özgü suç değildir. Uygulanan suç siyaseti gereği, ivaz karşılığında para alan kişi cezalandırılmaz; fail olarak parayı veren cezalandırılır. Suç çoğu zaman çok failli görünse de yaptırım, kazanç sağlayan kişiye yöneltilir.
Mağdur
Suçun koruduğu değer piyasa düzeni olduğundan mağdurun toplum olduğu kabul edilir. Belirli kişi zarar görse de bu kişi çoğunlukla suçtan zarar gören konumundadır. Kamu davasına katılma taleplerinde uygulama bu ayrımı dikkate alır.
Suçun Hukuki Konusu
Maddi konu paradır. Para dışındaki misli şeyler için TCK m. 241 uygulanamaz. Altın güncel sistemde para sayılmadığından bu suçun konusunu oluşturmaz. Kritik nokta, suça konu paranın piyasada geçerliliği ve ödeme aracı vasfıdır.
Fiil
Hareket unsuru, faiz veya her tür kazanç karşılığında ödünç para vermedir. İzinli ikrazatçılık faaliyeti suç değildir; yetkili mercilerden izin alınmamışsa ve faiz koşulu ödünç verildiği anda kararlaştırılmışsa, tefecilik oluşur. Faiz sonradan istenmişse, başlangıçta kararlaştırılmadıysa suç oluşmaz.
Suçun Manevi Unsuru
Kast zorunludur; taksir mümkün değildir. Kanundaki “kazanç sağlama amacı” ibaresi özel kast arandığını gösterir. Kazanç kastı yoksa veya yalnızca enflasyon farkı/değer kaybı talep ediliyorsa, tipiklik gerçekleşmeyebilir.
Nitelikli Unsurlar
Örgüt faaliyeti kapsamında işlenmesi (en az üç kişi kriteri) nitelikli haldir ve ceza bir kat artırılır. Örgütlü yapı, mağdur üzerindeki baskıyı ve fiilin kolay icrasını artırır.
Senet Kırma ve POS Tefeciliği
Senet/çek kırdırmada, kıymetli evrak adeta bir eşya gibi piyasaya daha düşük bedelle sürülür; aradaki fark kazançtır. POS tefeciliğinde ise mal/hizmet satışı varmış gibi kredi kartından yüksek tutarda çekim yapılır, kart sahibine daha düşük nakit verilir ve kalan kısım komisyon olarak tutulur. Bu işlem, görünüşte satış yaratıp nakit finansman sağlar; tefecilik suçu kapsamındadır.
Tefecilik Suçunun Cezası Nedir?
Tefecilik Suçunun Temel Halinin Cezası
TCK m. 241/1: 2 yıldan 6 yıla kadar hapis ve 500 günden 5000 güne kadar adli para cezası. Adli para cezası gün esasına göre TCK m. 52 uyarınca hesaplanır. Hapis ve adli para birlikte hükmolunur.
Tefecilik Suçunun Nitelikli Halinin Cezası
Örgüt faaliyeti kapsamında işlenirse ceza bir kat artırılır (TCK m. 241/2). Bu nedenle alt–üst sınırlar dikkate değer ölçüde yükselir.
Suçun Özel Görünüşleri
Teşebbüs
Fail suçu doğrudan icraya başlar fakat elinde olmayan nedenlerle tamamlayamazsa teşebbüs hükümleri uygulanır (TCK m. 35). Örneğin faiz kararlaştırılmış olsa dahi para teslim edilememişse fiil teşebbüs aşamasında kalır. Cezadan 1/4 – 3/4 oranında indirim yapılabilir.
İştirak
Suça iştirakin her türü mümkündür (TCK m. 37 ve devamı). Ancak kazanç karşılığı parayı alan kişi, sırf bu nedenle iştirakçi sayılmaz; yaptırım kazanç sağlayana yönelir.
İçtima
Birden fazla kişiye değişik zamanlarda faizle ödünç verilmişse, şartları varsa zincirleme suç (TCK m. 43) gündeme gelebilir. Tek fiille birden çok suç oluşursa fikri içtima (TCK m. 44) tartışılabilir. Öğretide her işlem için ayrı suç mu, yoksa zincirleme mi uygulanacağı somut olaya göre değerlendirilmektedir.
Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı
Adli Para Cezası
Tefecilik suçu ve cezası bakımından hapis yanında adli para cezası zorunludur. Bu nedenle hapis cezasının tamamen paraya çevrilmesi kural olarak mümkün değildir; mahkeme her iki yaptırımı birlikte uygular.
Erteleme
Temel cezanın alt sınırı ve somut artırım/indirimler dikkate alındığında, 2 yılın altına inmek çoğu olayda güçtür. Erteleme için şartlar genellikle oluşmayabilir; yine de somut dosya üzerinden değerlendirme şarttır.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
HAGB için kurulan mahkûmiyet ve bazı şartların gerçekleşmesi gerekir (CMK m. 231). Cezanın miktarı ve nitelikli hal varsa artış, HAGB imkanını çoğu dosyada zorlaştırır; yine de somut olay belirleyicidir.
Tefecilik Suçunda Soruşturma ve Kovuşturma Aşaması
Suç şikâyete tabi değildir; re’sen soruşturulur. İhbar veya kendiliğinden Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma başlatabilir. Yeterli şüphe oluşursa iddianame düzenlenir; oluşmazsa kovuşturmaya yer olmadığı (takipsizlik) kararı verilir. Kovuşturma evresinde ceza mahkemesi delilleri değerlendirir; beraat veya mahkumiyet kararı verir.
Tefecilik Suçunda Gözaltı ve Tutukluluk Hali
Gözaltı, CMK m. 91 uyarınca yakalamadan itibaren 24 saat (toplu suçlarda savcı kararıyla uzatma imkanlarıyla) uygulanabilir. Tutuklama, en ağır koruma tedbiridir (CMK m. 100). Kuvvetli suç şüphesi ve tutuklama nedeni varsa, ölçülülük gözetilerek karara bağlanabilir. Suçun üst sınırı itibarıyla tutuklama yasağı kapsamı dışındadır.
Tefecilik Şikayet Süresi, Zamanaşımı, Uzlaşma, Etkin Pişmanlık ve Görevli Mahkeme
Şikayet Süresi ve Zamanaşımı
Şikâyet süresi yoktur; suç re’sen takip edilir. Dava zamanaşımı genel kurallara göre 8 yıldır. Zamanaşımı geçerse kamu davası açılamaz ya da düşer.
Uzlaşma
Uzlaşma kapsamında değildir; CMK m. 253–254 hükümleri uygulanmaz.
Etkin Pişmanlık
Tefecilik için özel bir etkin pişmanlık düzenlemesi yoktur; kanunilik gereği uygulanmaz.
Görevli Mahkeme
Asliye Ceza Mahkemesi görevlidir (suçun ceza üst sınırı dikkate alınarak). Yetki, kural olarak paranın verildiği yer mahkemesindedir; zincirleme hallerde son fiilin işlendiği yer yetkili sayılabilir.
Tefecilik Suçuna İlişkin Örnek Yargıtay Kararları
- Delil Yeterliliği ve Beraat: Somut ve kesin delil yoksa beraat gerekir; taraflar arasındaki husumet, ilk beyanlardaki çelişkiler ve uyumsuz tanık anlatımları tek başına mahkûmiyet için yeterli değildir.
- Eksik Araştırma: Sanığın gelir–malvarlığı durumu, banka hareketleri, icra takipleri, çevre araştırması, faizli ödünç verip vermediği hususları ayrıntılı incelenmelidir; eksik araştırma bozma sebebidir.
- Mağdurun Kamu Olması ve Zincirleme: Korunan yarar kamu olduğundan mağdur toplumdur; farklı zamanlarda birden çok kişiye yönelik fiillerde zincirleme suç hükümleri düşünülebilir.
- Zamanaşımı: 8 yıllık zamanaşımı kesilmeden dolmuşsa düşme kararı verilmelidir.
Tefecilik Suçu Örnek Suç Duyurusu
… CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞINA
MÜŞTEKİ : (Ad–Soyad, T.C. Kimlik No) – (Adres)
VEKİLİ : (Varsa avukat bilgisi)
ŞÜPHELİ : (Ad–Soyad) – (Adres)
SUÇ : Tefecilik (TCK m. 241)
SUÇ TARİHİ : …/…/….
KONU : Şüpheli hakkında soruşturma başlatılması ve sonucunda kamu davası açılması talebimizdir.
AÇIKLAMALAR
- Müvekkil, … tarihinde nakit ihtiyacı nedeniyle şüpheli ile irtibata geçmiştir. Şüpheli, herhangi bir bankacılık izni bulunmamasına rağmen faiz ve komisyon karşılığı ödünç para teklif etmiştir.
- Şüpheli, … TL tutarındaki parayı … vadeyle ve … oranında faiz/komisyon şartıyla vermiş; ödemeler için boş/somut tutarlı senetler düzenletmiştir.
- Ödeme sürecinde, faiz dışında ilave komisyon ve ceza adı altında ek taleplerde bulunulmuş; POS üzerinden çekim yapılarak daha düşük nakit ödeme yapılmıştır.
- İş bu fiiller, TCK m. 241 kapsamında tefecilik suçunu oluşturur. Deliller dosyada mevcuttur.
HUKUKİ SEBEPLER : TCK, CMK ve ilgili mevzuat.
DELİLLER : Mesajlaşmalar, dekontlar, senet/çek örnekleri, banka hareketleri, tanık beyanları, kamera kayıtları ve sair yasal deliller.
SONUÇ ve İSTEM : Açıklanan nedenlerle şüpheli hakkında soruşturma yapılarak kamu davası açılmasına, delillerin toplanmasına karar verilmesini arz ederim.
Müşteki Vekili
(İmza)
Bir Yorum Yap